Vawleicung mi fimthiam le ram hruaitu dihlak nawn nih hmailei caan an cuanh tikah a biapi bik tiah an ruahmi cu Artificial Intelligence (AI) asi. AI cu phun tampi in ṭhen khawh asi nain a tlangpi in an buaipimi hi General Artificial Intelligence ah ahodah teitu asiloah hlawhtlinnak a hmu kho bik lai tiah cun a palh lai lo dah.
AI cu zeidah asi? Laiholh in cun amah tein fimnak le thiamnak kenkip aa chimchin khomi, Computer Fim, tiah fian a fawi men lai dah ka ti. Computer Fim cu a fim chinchin i minung nakin a tlangpi in zei kong poah ah alet tampi in a fim khawhnak dingah serchuah khawh chin lengmang an i zuam. Ahodah asiloah zei ram dah mah bantuk Computer Fim bik a ser hmasa kho lai timi zuamnak cu mirang in AI Race an ti i AI Tlikzuamnak tiin ka van ṭawn.
A fim tukmi Computer Fim (Advanced AI) cu sehzoh (Robots) chungah an rawn ahcun minung nih kan tuah khawhmi thil dihlak nawn hi kanmah minung nakin ṭha deuh le tlamtling deuh in a tuah khawh lai. Motor chungah rawn asi ahcun minung nih mawnghmi motor nakin amah tein aa mawngmi motor a him deuh tuk lai (atulio ah hi dirhmun hi a taktakin a phan cangmi asi). Raldohnak le thawngzamhnak ti bantuk zongah AI technology ṭha deuh a hmang khotu poah hi teitu an si ko lai timi a fian caah AI Race cu biapi tuk ah an chiahnak asi.
AI tlikzuamnak (Race) ah teitu sikhawhnak dingah ram kenkip cozah nih an sikhawh chungin thazaang an chuah cio i AI he aa pehtlaimi an ram hrambunh company pawlnih hawidang nakin hlawhtlinnak an hmuh khawhnak ding caah lam kenkip in thazaang an pek hna. An zumhraih deuh lomi ram cu an cozah lawng si loin a ram hrambunh AI company pawl cu phihkharnak phunkip an tuah hna.
AI tlikzuamnak ah vawleicung ram dihlak hi an itel dih nain fak bikin aa dironh khomi cu USA le China an si ko.
Computer Fim nih a fim chinchin khawhnak dingah a tlangpi in a herh bikmi thil pathum a um tikhawh asi. Cu hna cu Energy/Electricity, Computing Power/Capability le Logarithm (Software ) an si hnga.
AI Data Center (Sehzung) hi Energy/ Electricity (Mei) an dihheu taktak ti asi i AI Sehzung nih man fak tuk loin mei an hman khawhnak dingah vawleicung ram kenkip hi thazaang an chuah cio. Atulio ah energy/electricity chuahnak ah hmaisuang bik a kalmi ram cu China (Tuluk) asi tiah thiamsang nih an ruah pah dih. Kokek in meiti (oil and gas) a ngei lo nain chanthar Nuclear, Solar le a dangdang lam kenkip hmangin electricity tamtuk an chuah kho ti asi. US zong hi kan cozah thar nih lam kenkip in energy tam deuh chuah khawhnak ding caah hmai an nor ve.
Computing Power/Capability cu Laiholh in cun Computer Fim nih rianrang tein a tuaktan (Compute) khawhnak thazaang tikhawh asi men lai i a hmanmi (Advance) Chips sining cungah aa hngat bik ti asi. Atulio ah AI Chips ṭha bik a ser khotu cu US hrambunh NVidia Company an si. NVidia le Chips Company dangdang nih Advanced AI Chips ( GPU) Design an tuahmi hi tampi a chuah khotu (Mass Production ) cu vawleicung ah Thaiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) timi Thaiwan Company lawng an si. TSMC nih Advanced AI Chips serchuahnak caah biapi bikin an hmanmi seh lianpi, extreme ultraviolet (EUV) lithography machines, hi pakhat ah US $300 million hna a si i a ser khotu company cu ASML Holding timi Holland/Dutch hrambunh company asi.
TSMC le ASML hi US hrambunh company an si lo nain US chuak thilri tampi an hmanmi a um hlei ah Thaiwan le Holland cu US he aa hawikom mi ram an si caah US nih China cu AI Chips kongah phihkharnak phunkip a tuahmi ah a telh chih peng ve hna. ASML nih China companies sin ah an EUV Lithography Seh an zuar kho lo i TSMC zongnih China Companies nih an Design mi Advanced AI Chips an serchuah lo. Cucaah, China cozah nih Huawai le a dangdang technology companies tampi hi fak piin a dirkamh hna i Advanced AI Chips phunkip an serchuah ve nain US Companies nih an sermi tlukin an tlamtling rih lo tiah an ruah. Chinese Companies pawl nihhin Singapore le ram dangdang hmangin a thlithup in NVidia Advanced Chips tampi an cawk caah DeepSeek timi AI Models te hna kha an serchuah khawhnak asi tiin thiamsang cheukhat nih an ruah.
Logarithm (Software) cu Computer Program a thiammi, Software Engineers, nih an duhning in Computer rian an ṭuanternak Code asi i AI Models ṭhami serchuahnak caah a biapi tukmi asi. AI Computers i a thluak asi tikhawh asi hnga. Software Engineers ahcun US hi hmaisuang bik asi timi cu al awk a ṭha lomi thil asi nain vawleicung AI Researchers dihlak ah a zatceo (50%) hi Tuluk (Chinese) an si ti asi. US hrambunh AI Models ṭhaṭha a chuah khotu companies cu Open AI, XAi, Google, Facebook le Perplexity ti bantuk an si i vawleicung ah hmaisuang bik ah ruah an si ko. Anmah tein Advanced AI Chips Design an tuah cio ko nain NVidia le AMD ti bantuk nih ASML seh hmangin TSMC nih an chuahmi AI Chips hi tongta cuh bakin an i cuh i Cloud ah an Data (AI rawl) chiahnak caah Amazon Web Services, Microsoft Azure le Google Cloud hi hman bikmi an si ti asi.
AI Race ah hlawhtlinnak caah a biapi bikmi thil pathum lakah Energy/ Electricity Generation ah China nih hmai an suan i Computing Power/ Capacity (Advanced AI Chips) le Logarithm (Software and Cloud) ah USA nih hmai an suan deuh tiah a tlangpi in ruah asi. NVIDIA CEO Jensen Huang cu US Congress ah bia an hal tikah China hi Advanced AI Chips serchuahnak ah kan ruahning lengpi in hmai an nor cang, an kan tluk lo hmanh ah tampi in kan lonh ti hna lai lo tiah ka hmuh dan asi ati.
Note: Technology kong cawnnak a ngeimi ka si lo nain Laica in hi bantuk kong ṭialmi ka hmuh bal lo caah kai manh karlak te ah investors dirhmun in ka van thaimi asi i cafang palhmi le a tlamtling lomi a tampi men lai.