Ka Pa Khuma

Mizo hla hi kan ngai pah tawn i kan innpi TV ah YouTube Auto Play in ka hmuh lengmangmi hla asi. "A hla aw le a muicawl te aa rem tuk ai ee" tiin ka cak pah t'heo. Nain, biatak thlak tein ka ngai/zoh bal lem lo.

Choir bakin ropui tukin Durtlang Branch YMA Zaipawl nih an sakmi Youtube video ka hmuh i ka khuaruah a har. Pathian hla maw asi tak ko, ka ti. Kaa lungsi deuh vak lo caah reprai deuh tein ka ngaih. Mizo holh ka thiam lo ngai buin a sullam ka van pehtonh tikah ka lau. YouTube comments ah mirangca in a sullam an lehmi ka rel chih hnu in ngol loin voi tamtuk ka ngaih cang.

Atu ca ka tial tiang zong ahhin ka ngaih chih peng ko. Ka ngol kho ti lo. Ka chungril tiangin a hlenh dih i asi rua, ka khuasik saisem hna a chuak bantuk.

A hla bia le a sullam ruah chih bu tein nan ngaih ve ahcun an lem cio hrim hna lai dah ka ti. Cucaah, a tanglei ah ka lungfian dan le a fawizaang dan in a hla bia ka van t'ial hnu ah a hla video ka van thil.

Ka Pa Khum

Inn tlawmte lawng a umnak, hmunking nawn khuate te ah khua a sa.A vok, a ar le a inn zuat sat'hil hna cu a hawikom t'ha bik an si.

Aw, Ka Pa Khum, zei rian dah na t'uan? Na pawcawmnak zeidah asi? Na mithmai ni a tlang peng i na mirh khawh pengmi hi zeitindah asi? Na nun lawmhnak biathup hi zeidah asi?

"Zeidah ka ei lai i ka din lai timi kongah lungrethei in ka um lo

Nitin ka nunnak ah a tlungmi thil hi lawmhnak lungthin he ka cohlan

Midang nih umhar lileng tuk dingin an ka ruah men lai nain vate awnh thawng le tiva luan thawng hna nih an ka awih i kokek pawngkam sining nih nuamhnak an ka pek

Leidip in ser i leidip ah a kir t'han dingmi kan pumsa nitin nunnak kongah lungrethei tuk in khuasak cu a herh hme maw!" tiin a ka leh.

Nuam tein nichuah in nitlak tiang rian a t'uan i mirum ka si a ti. Sihmanhsehlaw, vawlei ah kan sunhsakmi chawva, lungvar le thil mansung ti bantuk a ngei fawn lo.

Aw, Ka Pa Khum, zei rian dah na t'uan? Na pawcawmnak zeidah asi? Ka rum na timi hi zeidah na rumnak thilthup cu asi kun?

"Zeidah ka ei lai i ka din lai timi kongah lungrethei in ka um lo

Nitin ka nunnak ah a tlungmi thil hi lawmhnak lungthin he ka cohlan

Midang nih umhar lileng tuk dingin an ka ruah men lai nain vate awnh thawng le tiva luan thawng hna nih an ka awih i kokek pawngkam sining nih nuamhnak an ka pek

Leidip in ser i leidip ah a kir t'han dingmi kan pumsa nitin nunnak kongah lungrethei tuk in khuasak cu a herh hme maw!" tiin a ka leh.

Hi vawlei ah aa dawhmi niceu kan hmuh hmasa bik ni bakin kan ruakvuinak thlanmual lei panh in kar a hlang colhmi minung kan si hlei ah voikhat lawng a nung dingmi kan si fawn. Nitin khusak tuntuknak kongah lungrethei vansang in caan hman lengmang ding kan si maw!

"Zeidah ka ei lai i ka din lai timi kongah lungrethei in ka um lo

Nitin ka nunnak ah a tlungmi thil hi lawmhnak lungthin he ka cohlan

Midang nih umhar lileng tuk dingin an ka ruah men lai nain vate awnh thawng le tiva luan thawng hna nih an ka awih i kokek pawngkam sining nih nuamhnak an ka pek

Leidip in ser i leidip ah a kir t'han dingmi kan pumsa nitin nunnak kongah lungrethei tuk in khuasak cu a herh hme maw!" tiin a ka leh.

Note: Mizo holh ka thiam lo ngai hlei ah tawifiang deuh in ka lehmi asi caah a hla sullam ka khen lomi le a tlamtling lomi a tampi lai i nan ka ruahthiam dingmi kaa ham (Kai manhlo ngai buin ka van thai zokmi asi ve chap i).

Zeiruang ahdah CDF-Thantlang caah teirial in thazaang ka chuah ve?

Nai cikua hrawng hi “CDFs an um ve a herh lo, CNA/F ah ifon dih hna sehlaw teinak kan hmu zau lai” timi bia a leng ngaingai. Kan miphun hi raldohnak ah a tlangpi in kan thazaang a der ngai rih caah lungretheih lung in chimrelmi deuh asi men ko lai. Sihmanhsehlaw, ramkomh Kawlram le Chin ram huap in a kal liomi Khuapau Dohthlennak sining zoh tikah CDFs hi a biapi tukmi hriamtlai buu an si tiah ka ruah.

Khuapau Dohthlennak hi People’s Revolution ti zongah an auhmi, Mizapi Dohthlennak, asi tikah CDFs nihhin a herhning in hriamnam a tlai khotu minung (people) tampi caah hmunhma a ser. A ruang tampi ruangah caantling ralkap caah aa pe kho lomi (a bikin mino) minung tampi kha hriamnam he ralhrang doh kho dingin hmunhma a pekmi hi kanmah miphun bantuk caantling ralkap thawngmi a ngei rih lomi caah a sunglawi tukmi asi.

CDFs hi kan miphun caantling ralkap sin ah i fon dih dingin mizapi nih hne (kho) hna usihlaw kan miphun chungin hriamnam he ral a do khotu minung kan zor tuk lai ning hi ngaihchia asi lai; kanmah hmanh milu kan tlawm cia chinchap he ruah ngam ding asi lo.

2) CDFs hi Min Aung Hliang hruaimi SAC ralhrang nih an t’ihmi buu an si. “A caan ah hriamtlai buu bantuk, a caan ah mino sawhsawh bantukin a ummi CDFs pawlnih kan kalnak poh ah an kan ngiat i caan rem an hmuh poh ah an sikhawh tawkin an kan phomh” timi hi Laitlang dirhmun ahcun SAC ralhrang nih raldohnak lei kongah an lungre a theih bakmi asi tiah kan palh lai lo (Kawlrawn ah PDFs an si ve). SAC ralhrang cu cozah phaisa le thilri hmangin caan saupi aa serh cangmi an si tikah anmah hmun te ah ningcang tein thazaang a thawngmi ralkap buu (conventional armed rebellion groups) nih hnahnawhnak tampi an pe kho lem hna lo (tlangcung hriamtlai buu a thawng deuhmi , KIA le KNU ti bantuk nih hna an hnawh khawh hna lo zia khi hmuh khawh tuk asi). Khuapau Dohthlennak a thoktu le a linhsat tertu hrimhrim hi CDMers le Gen Z (CDFs/PDFs) pawl an si caah SAC ralhrang caah khingrit tuk an si peng, timi kan philh lo a herh (They are the movement initiators and the drivers of its momentum).

CDFs (Gen Z) hi kan miphun caantling ralkap ah i fonh viar colh hna sehlaw a kal liomi kan dohthlennak thlihran hi a daidam ngai colh lai i SẮC ralhrang hi an thawpi an chuah hngap hnga. CDFs hi um hna hlah sehlaw kan miphun caantling ralkap kilvennak lawng in cun SAC ralhrang nih kan khuate vialte hi an cul dih cang men lai i khuabawi cu chim hlah, ngakchia le tarnu tarpa tiangin maisam in an kan samnak a sau pah cang men lai dah ka ti (Hiti chim tikah kan miphun caantling ralkap ka soisel duh bia asi lo).

3) CDFs (PDFs) cu caantling ralkap buu bantuk ngaingai in mumal le dingrep zul tuk palia in an kallo tikah fimthiamnak a ngeimi chungtel mino nih zalong deuh ngai in dohthlennak caah a herhmi thilri hneksaknak an tuah kho i caan tawite chungah hriamnam sernak ah hlawhtlinnak tampi an hmu kho (CDFs provided rooms for creative thinking and implementation of new innovative ideas). Kum hnih hmanh a tling rih lomi, CDFs pawlnih SAC ralhrang dohnak caah chanthar technologies hmangin hriamnam an serchuah khawhmi hi khuaruahhar ding a tampi. Chawva in kan sifah hlei ah phurhtlunhnak kongah a harsa tukmi Chin ram ah ral a domi kan miphun caah CDFs pawl nih drones le miakpi ti bantuk an tlamtlinhmi hi aman in tuak awk a t’ha lomi thil sunglawi an si.

CDFs an biapitnak a ruang tampi ka theih rih nain hi vial hin si phawt seh; atulio kan dohthlennak ah keimah pumpak dirhmun van langhter pah a hau rua ka ti i.

Kan miphun hi Khuapau Dohthlennak tilian nih kan i relh manh hlan ah an kan phanh ve caah atulio boruak sining hoih in CDFs (Civil Militia) hi thazaang kan pek ve hrimhrim a hau. Cuti chim tikah kan miphun nih kan ngeihmi caantling ralkap buu CNA/F hi kan daithlanh lai tinak asi hrimhrim lo. CNA/F hruaitu kan pale lila nih kan miphun sining le kan ton liomi boruak ruangah CDFs an biapit zia hi an fiang tuk ko rua tiin ka hmuh. Cucaah, CNA/F le CDFs caah rian hlei aa khinhmi vialte nih siseh, hmurka le chawva in dirkamhtu mizapi nih siseh, thil sining tuaktan bu tein thazaang kan pek hna awk asi. Cuticun kan miphun caantling ralkap le CDFs karlak ah riantuanti khawhnak a karh lai i teinak kan hmu kho lai.

Keimah pumpak in siseh, kai telnak buu le khua ah siseh, ka dirpimi cu “phaisa $100 kan thawh ding asi ahcun kan miphun huap in caantling ralkap an kan tuanpiaktu CNA/F caah $60/70 thơ usihlaw atulio boruak ruangah kanmah pengtlang venhimnak caah a biapi tuk ve mi CDF caah $30/$40 tal pe ve usih” ti asi ko.

Covid-19 nih a hnihmi vawlei ah kan innchungkhar nih kan itimhtuah dan

Kan duh zong duhlo zongah atulio vawlei pumpi a hninsai dihtu Coronavirus (Covid-19) nihhin (a tlawm bikah) phun thum in an kan hnursuan dih lai: Ngandamnak (medical), chawlehnak (economical) le lungthin ruahnak (psychological). A buaicurmi caan lio ah zeitindah kanmah pumpak le kan innchungkhar caah timhtuahnak kan ngeih timi hi hmailei caansau caah thil biapi ngaingai a si ding a fiang ko. Kawlram zongah Convid-19 zawtnak ngeimi an hmuh ve cang hna timi nih ka FB newsfeed a khuh ngai i thinphang thlalau in a ummi hawikawm cingla an tam t’heo lai tiah ka ruah caah t’hathnemnak a um sual pingpang ah tiin ka family ka tawlrel dan zeimawzat ka van in share hna.

Partners Cakuat (2017)

Dear riant'uanti hawile hna,
"Merry Christmas" tiin nan kut kan tlaih hna. Pathian lamhruainak le nanmah dirkamhnak thawngin tluang tein kum khat kan kal t'han. Kan account ah nan hmuh bantukin tu kum hi kan riant'uannak a tluan bik kum, "the best year ever" a si. Phaisa kan phummi 24.84% bakin a t'hang. What a wonderful year! Cheers!

Tutan ka cakuat cu kum dang he aa dang deuhvak lai. A tlangpi deuh lawngin thil sining ka t'ial lai. Zeicatiah, thla hnih-thum dan ah kan account balance he report tawi kan pek ko hna caah kan riant'uaning cu nan theih ngaingai ko rua dah ka ti. Cucaah, voidang bantukin kum khat chungah ka zuarmi le ka cawktharmi stocks cungah tampi ka chim lai lo. Biachahnak (investment decisions) ka tuahnak ah a tlangmi in ka hmanmi khuacuanh dan le thil sining tu langhter kaa zuam lai.

Laimi (a bikin Laitlang khuasa) Kan Sining le Nunphung Ka Siarem Lo Tukmi Pakhat

Tukum, May-June thla ahkhan ka semnak Laitlang ka va khirh ve. Caan saupi ka hmuh ti lomi ka nu-le-pa le u-le-nau tlawn ruah bikah ka tlung (tlun lio ah tenh chih dingin kaa tinhmi business project a um nain a tlamtling lo). Ka tlun hnawhchan bikmi, chungkhat cingla he aa pehtlaimi thil caah caan ka pek ngawt caah zapi sin zongah ka chuaklang kho huaha lo. Nain, Thantlang ah bochanmi upa lungfim lawngte zeimawzat sin ah biachimnak caan tawite ka ngei kho i kaa lunghmuih ngaingai.

Ka mother church, Thanthlang Baptist Church (TBC) EC upa hna nih zarhpi zing pumh dih ah an sin ah tisa din an ka sawm i “ na tlun hlan le atu na kan hmuh hnu ah na kan ruahning tibantuk pawl zeimawzat in rak kan chim law” tiah caan an ka pek. Timhtuahnak um loin ruah lo piin biachim fialmi a si hlei ah kumkhua in ka pa nak upa deuh lawngte an si hlei ah ka t’ihzah ngaimi minung an si dih i ka lung a vaivuan khim. Kaa siamremh hnu ah a tlangpi in Laimi (a bikin Laitlang khuasa) kan sining le nunphung ka siarem lo tukmi pakhat kong ka chim. 

“Biaknak lei hruaitu upa he i komhhawinak hmun ah mah bantuk kong hna chim hi cu aa rempaw lo tuk tiah a ruatmi zong nan um ko lai nain nanmah bantuk minung sin chim ahhin sullam a ngei bik men lai tiah ka ruah caah ka chim ko lai” tiin ka bia ka domh. “Business person ka si i biaknak lei mit in si loin business mit in khua ka cuanh tikah ka siarem lomi thil a si caah ka chimmi cungah nan lung a tlinlo tuk zongah business a uarmi minung pei a si fom cu, tiin rak ka ruahpiak te ko ulaw” tiah biatang kaa denh hnu ah ka chim duhmi kongah ka lut.

Kan miphun nih Khrihfa kan sinak mit hmang in “zarhpi ni riant’uan” timi kan hmuhning hi kan ruaht’han a herh tuk cangmi thil a si, tiah ka ruah. A ruang cu kanmah t’hanchonak an kan donkhan ngaitu ruahnak a si hlei ah kan hmunhma cia ah miphun dang (a bikin Kawl) nih fawizaang tukin an kan tei khawhnak lam pakhat kan onmi a si, tiin ka hmuh. Ramdang i khua kan saknak zong ah “zarhpi ni riant’uan cu” tiin siarem loin khua a sami kan tampi rih i pawcawmnak caah riant’ha deuh an kan tlolhter tawn caah t’hanchonak an kan dawntu ruahnak le nunphung pakhat a si ve t’hiamt’hiam. Sihmanhsehlaw, Laitlang ahhin a zualhma tukin ka thei. Nunnuam deuh in khua a sa khomi mi tlawmte lakah miphun dang (Kawl) an tamtuk lawmmam lo maw?

Zeiruang ahdah a si? Zeitindah kan laihri tannak, kan hmunhma cia ah miphun dang nih fawizaang tukin an kan tei khawh? Kan tha maw a thu tuk asiloah chaw lehthal dan maw kan thiam rumro lo? Ruah ding a tam lengluang.

Kan mitka ah a cang cuahmah komi thil cu chawva zei ngaingai ngei lem loin Laitlang ah a rak kaimi Kawl pa/nu cu lakphakti dawr le kunza dawr te an tuah i kum 3, 4 ah nunnuam ngai in khua an sa kho. Zeiruang ah? Mi cheukhat cu kanmah Laimi zaran nakin thil zuar an thiam deuh tuk ruangah a si men ko lai. Nain, an zapi nawnnan in hlawhtlinnak an hmuh khawhmi hi boruak nih a bawmh tuk hna caah a si hrim lai dah ka ti. 

Zarhpi ni poahpoah ah Laimi tuahmi lakphakti dawr le ei-din dawr kutka aa khar dih ngawt tikah miphun dang thilzuar pawlnih nikhat ah phaisa tampi an ruh. Thla khat ah a buaktlak in nili an hui i kum khat ahcun ni 52 hrawng a si. Zarhpi ni nikhat lawngah an zuarmi lakphakti le changreu cu zarhpi ni ah aa kharmi Laimi lakphakti dawr cheukhat nih nithum-li chung an zuarmi tluk hrawng hna a si tikah an zuamcawh kho hna lo. Cuticun, a kum kum in a kal tik ahcun chawva hlawhtlinnak lei ah an kan thlau thluahmah i nunnuam le zalong deuh ngai in khua an kan sak hnawh.

Pawcawm kawlhawlnak ah zaran kanmah inntek nakin nizaan tikni mipeem miphun dangnih hlawhtlin deuhnak an hmuhmi cu zapi kan caah cun ruahthiam awk zong a t’hami thil a si ko men lai. Sihmanhsehlaw, kanmah nakin fawizaang ngai in phaisa an van neih deuh tikah an kan lor hnawh lengmang t’heo. Kan dawtmi kan fanule le kan farle cheukhat cu an duh poah in an kan pamhhmaih piak hlei ah kan inn-lo le hmunhma t’hat’ha an kan cawk khanh tawn i huham ngei ngaingai minung ah an canglan. 

Zeizong vialte tuahkhotu Pathian nih a sermi miphun pakhat kan si ve i mezeipoah he izuamcawh kan ngamh ding a si ko. Kan hmunhma ciacia lebang ahcun midang hrim nih an kan tei khawh lo dingin kan zuamcawh khawh hna ding a si. Asinain, kan izuamnak hmunhma le dirhmun aa cungtang tuk lo dingin kan tuaktan le siamremh a biapi hringhran (leveled playing field) ve. Atu cu “Khrihfa mi nihcun zarhpi ni ah pawcawmnak riant’uan phung a si lo” timi ruahnak hmangin lai kan rel i kan khuaram cia ah miphun dangnih fawizaang tukin zuamcawh khawh dingin kan i tuah. Hihi kan ruaht’han a herh cangmi thil a si. A bikin kan miphun nih upatmi biaknak lei hruaitu hna nih an kan siamremh pi a herh ko cang rua hlah maw ka ti.

Ramdang ah khua a sami Laimi zongnih zarhpi ni riant’uan kong ti bantuk ah kan lungput kan thlen a herh ngai ve t’hiamt’hiam. Zeicatiah, kannih cu chawva hrihram le thiamnak ngaingai ngei loin mi ramdang ah a phanmi kan si i kan dirhmun hi a tlangpi in a chambau ngaingai. Cucaah, pawcawm kawlhawlnak le khuasak tuntuknak kongah teimak kan chuah deuh a biapi hringhran. Hiti ti tikah zarhpi ni pumhkhawmh le Pathian biak a biapi lo, ka ti nak a si lo. Kan chungkhar dirhmun, kan umt’hutnak khuaram sining le kan fanau hna hmailei an lamthluan cuanhpiak buin duhfak ngai in riant’uan kan herh lio caan a si. Zarhpi ni ah t’uan a herh lomi rian lawnglawng in kan thim tuk ding a si lem lo, tiah ka ruah. A ruang cu kan khuasak tuntuknak le kan zatlang sining ah chawva lei in t’hancho kan herh tuk hringhran.

Ka Kumthar Biathiam (2017)

Atu ahcun nikum ti a si cangmi, kum 2016 thokka te ahkhan "Kumthar biatiam" tiin cabia pakhat ka rak t'ial. Kum khat chungah kaa hmaithlak bik dingmi thil kongah pumpak in biakamnak ka rak ngeihmi fehternak ding caah ka t'ialmi a si. Ka biatiam cu "Kan nu caah a lamkip in a t'ha deuhmi pasal si kaa zuam lai" ti a rak si.

Partners Cakuat (2016)

Hawile hna, atu bantukin partner cakuat t'ial khawhnak caant'ha ka hmuh caah kaa lawm. Kum khat chung kan riant'uannak ah Pathian nih an kan umpi i result t'ha kan hmuh caah kaa lawmhnak a sang khun. 12.37% in kan t'hanchomi hi Pathian lamhruainak le nanmah dirkamhnak thawng in a si. Bank ah saving account hmangin phaisa chiah ahcun akarh ret hi 0.04% hrawng lawng a si caah tukum ah kan miakmi hi bank phaisa chiahnak cun alet 309 renglo a si tinak a si. S&P 500 index performance zong kan tei. Pathian nih hmailei zongah lam kan hruai camcin hram ko seh.