Thursday, April 17, 2025

USA le China Chawleh Raldohnak (Trade War)

USA President Trump nih zungkai aa thok tlawmpal in China in USA a lutmi thilri cu ngunkhuai (tariffs) a kai ter. " US ramchung ah sii thalo (Fentanyl) a lutmi hi China ram ah an chuahmi thil (chemicals) hmang in an sermi asi i rammi tamtuk harsatnak le thihnak tiang a pek hna caah an ngolnak hnga dantat an hau" tiin 20% tariffs a lak. April 2, 2025 ah "Liberation Day" tlangtar in vawleicung ram dangdang in USA ah thil a lutmi poah cu an ram sining hoih cio in ngunkhuai lak dingmi a thanh lio ah China cu 34% in a chap than. China nih lehrulhnak tuah dingin thawng a thanh tikah President Trump nih 50% a chap nolh i 104% a phan. China nih 84% in a van lehrulh colh ve i USA nih 125% tiang a kaiter nolh.

China nih USA thilri poahpoah cu 125% ngunkhuai lak dingin thawngthanhnak an tuah ve i "mah hi pin cu USA nih tariffs an kaiter len zongah China nihcun kan kaiter chap ti lai lo, a ruang cu kan i lakmi ret a sang tuk cang i ramhnih karlak chawlehnak caah lam a pit ko cang, kaiter chao lengmang cu nihchuak capo phun hna alo cang lai ee" tiah an ti. USA nih China thilri cu 145% lak dingin thawng an thanh hlei ah President Trump nih term-khatnak a rak tuan lio ah China thil sermi zeimawzat (Electric Vehicles ti bantuk) cu tariffs tampi an rak lak bal cang i Biden cozah zongnih 100% tiangin an rak kaiter mi pawl kha an van kemh chih. Cu tikah USA ah China in a van lutmi thliri zeimaw cu 245% tiangin ngunkhuai lak dingin President Trump cozah nih thawng an thanh.

President Trump le a hawile nih China cu tariffs lawng si loin bia fakfak in an hrocer i an tlirhkhawnh. China cozah tu nihcun dai tein lehrulhnak an tuah i "kanmah nih kan i thimmi a si lo nain hiti tuahto kan tonmi cu a thoktu lei nih an ngol lo ahcun a herhning in a dongh tiangin kan kal ko lai" tiah an chim ve. "Anmah nih pakhat le khat i upatnak he rak kan chawn hmasa sehlaw biaruah kan thok lai" tiin ngunkhuai (tariffs) hmang in chawlehnak ral (trade war) aa domi USA le China hi zeidah an lawh lai timi kongah ruahnak phunkip a chuak. USA cozah hruaitu nih "China nihcun USA market lo cun an celh bal lai lo, an lungkhawn ahcun an i ngaichihnak lehlam asi lai" tiin an chimrelmi cu mi tampi nih zumh asi lio ah China dirhmun hi USA tel lo zongin a fek tuk ve cang i an sung lai lo tiah a ruatmi zong an um ve.

USA nih thil cawknak phaisa (thazaang) kan ngei i China nih thil serkhawhnak thazaang (manufacturing capability) an ngei ve.

Kum 2024 ah USA nih China sin in thil a cawkmi hi $438.9 billion man asi i US nih ramdang thilri a cawkmi dihlak i 13.4% hrawng asi ( USA nih China sin ah a zuarmi thilri man cu $143.5 billion lawng asi- USA cu technology ah an ṭhawng i China sin ah software le services an zuarmi hi trade number ah relchih hna sehlaw tampi a karh ve hnga tiah thaimsang hna nih an ti ve). Biadang in chim ahcun USA nih China sin ah $1 man a zuar lio ah $5 man hrawng a cawk tinak asi i a zuarmi nakin alet nga in a cawkmi a tamdeuh tikhawh asi. USA nih an zuarmi nakin an cawkmi a tamdeuh tukmi boruak ruang ahhin atulio USA cozah nih China he chawlehnak iremnak kongah an ral a tha ngaingai.

China hi thilri serchuahnak ah an thazaang a ṭhawng tuk i USA sin ah thil an zuarmi hi ramdang ah thil an zuarmi dihlak i 16% hrawng lawng asi ve. Biadang in chim ahcun China nih ramdang ah thilri $100 man a zuar tikah $16 man hrawng hi US sin ah a zuar i $84 man hi ram dangdang ah a zuar. Vawlei pumpi nih thilri serchuah khawhnak thazaang (manufacturing capacity) kan ngeihmi dihlak i a zatceo deng hrimhrim hi China nih a ngeih cang ti asi. USA lawng si loin vawleicung ram dangdang ah an thilri chuahmi tampi an zuar khawh hlei ah anmah China bantukin ram dangdang nih USA cawk dingah a herhning in thilri an serchuah khawh baibai lai tiah an zum lem lo. Cucaah, President Trump le a hawile nih zeitlukin an hrocer hna i an rialdit hna zong ah lungdai nawn tein an lehrulh salam khawh rih hna.

“USA nih China sin in a cawkmi thilri pawl hi ram dangdang sin tuin a cawk hlei ah amah ramchung lila ah tampi aa serchuah lai i mizapi nih kan tuar tuk lem lai lo, caansau USA hmailei caah lam ṭha lehlah asi lai” tiin mi cheukhat nih an ruah. “Thilri serchuah (manufacturing) cu fawizaang tein caan tawite chungah tuah khawhmi thil asi lo hlei ah USA cu rian ṭuantu nihlawh man a fak tuk i thadi zaangba mi rian a ṭuan zuammi kan tlawm tuk fawn tikah China le ram dangdang nih an serchuahmi thilri pawl cu man deng ngai dingin kan serchuah kho lai lo; US cozah nih ngunkhuai (tariffs) tampi a lak bu zongah ramdang in a lutmi thil hi an man tamtuk a kai ko zongah USA ramchung i sermi thilri nakin an man a deng deuh ṭhiam rih lai i mizapi kan harsa tuk lai” tiah mi tampi nih an zumh ve. “USA cu zauk phung a hmang i kum tlawmpal ah ram hruaitu thimnak (Election) a tuah pengmi kan si fawn i China bantuk ram hruaitu aa thleng leklek lo i zalong tein hmailei caan saupi ca tiang tuaktan in hruaitu khua a cuanhter khotu ukhruainak a hmangmi ram an si fawn caah thilri serchuahnak (manufacturing) kong ahcun epchun awk kan ṭha kho lai lo, tariffs ruangah thil man a kaimi nih khuasak tuntuknak caah harsatnak a chuahpi lai i ram hruaitu cungah mizapi an thinhung lai i hruaitu thlen duhnak a chuak tuan lehlam lai “ tiah tariffs kongah a thinphang mi nih an ruah dan asi fawn.

President Trump nih tariffs hmangin chawleh raldohnak ( Trade War) a kalpi i China nih a lehrulh ve caah kaphnih in mizapi nih harsatnak zeimawzat kan tong veve lai timi cu al awk a ṭha lai lo. An lungthin an ṭhumh i remdaihnak lei ah kar an hlannak dingah “zei ram dah a tuar fak deuh lai” timi tlukin “zei ram mizapi dah ramkhel buaibainak chuahpi loin intuarkhawhnak a ngei deuh lai” timi hi tampi lai a rel te ṭheo lai.

Vawleicung chawlehnak ah a lian bikmi ramhnih nih nang maw kei tiin an i dironh cang tikah ram dangdang vialte cu a tlawm le tam in a hnuarsuan dih hna lai i tukum vawlei pumpi huap chawlehnak (trade) hi nikum nakin 0.2% in a zorchuk lai tiah World Trade Organization (WTO) nih an zawndomh {President Trump nih ram kenkip in thil lutmi ngunkhuai tampi a kaiter hlan ahcun WTO nih tukum hi nikum nakin 2.7% in vawlei pumpi chawlehnak (trade) a karhcho lai tiah an rak ruahmi asi}.

USA le China chawleh raldohnak (Trade War) hi zeitindah a dongh te lai i ahodah aa tei deuh te lai timi cu caan nih bia a chim te dingmi asi. A linsa tukmi boruak hi caan tawite chungah aa siamremh khomi asi i fak chinchin in aa sukkhak kho rihmi zong asi ve fawn. Boruak hoih in khuasak tuntuk zia thiam a herh lai i lungdai tein hmailei caansau ca tuak in khuakhan lairel thiam a biapi chinchin lai dah.

A himmi phaisa phumnak (Risk Free Investment/Asset ) le President Trump’s Tariffs Policies

USA cozah nihhin ngunkhuai in phaisa a hmuhmi nakin a hmanmi phaisa a tamdeuh tuk tikah do a cawi camcin. Hizat in phaisa rak ka cawih ulaw hizat akarh ret in kum cuzat ah kan cham ṭhan hna lai timi biakamnak catlap hmangin phaisa a cawi. Cucu (US Treasury) Bonds asilaoh Notes/Bills tiah amin an auh (Notes/Bills hi caantawite phaisa cawinak ca deuh ah an hman i Bonds hi caansau deuh phaisa cawinak caah an hman). USA cozah Bond/Notes/Bills cu mi pumpak, companies le ram dangdang nih cawk khawh asi. USA nih China sin ah leiba $700 billions renglo a ngeimi timi zong khi China cozah nih USA cozah bonds an cawkmi asi.
US Dollar cu vawlei pumpi nih chawlehnak ah kan i hrawm bikmi phaisa (World’s Reserve Currency ) asi bantukin USA cozah leiba catlap a cawtu cheuthum cheukhat (1/3) hi ramdang mi le ramdang cozah an si. Ramdang cozah nih USA Bonds an cawknak a ruang lian bik cu an ram cawleh tluantlamnak le an ram phaisa venhimnak caah an herh (Ram pakhat i a phaisa man ngeih le ngeihlo cu ramchung khuasa mizapi le ramdang minung nih chawlehnak ah an zumhraih ning cungah aa hngatmi tikhawh asi). Tahchunhnak ah Kawlram meiti (datsi) companies nih Thailand ah meiti an cawk tikah Kawlram phaisa (Kyat) an hmang lai lo i Thailand phaisa (Bahts) zong an hmang lem lai lo: US Dollar an hman lai. Vawleicung ramkhat le ramkhat karlak chawlehnak i zakhat ah sawm-sarih (70%) renglo hi USD hmangin tuahmi asi ti asi.
USA nih ramdang ah thil a zuarmi (exports) nakin ramdang in thil a cawkmi (imports) a uak deuh tuknak zong hi a ruang tampi lakah an phaisa hi World’s Reserve Currency asi caah asi. Ramdang nih phaisa dang nakin USD an duh/herh deuh tikah USA sin ah an thil zuar an duh deuh. USA cu USD a chuahtu ram asi hlei ah ramchung mizapi hi USD in phaisa lut tampi a ngeimi kan si i ramdang thil lut cawk kan duh lawng si loin cawk khawhnak thazaang kan ngei deuh. Cucaah, vawleicung ram kenkip nih an thil sermi phunkip cu USA (mizapi) sin ah an zuarh i an hlawkmi phaisa chungin zeimawzat hi USA cozah bonds le stocks ti bantuk cawknak ah an hman. USA cu World’s Reserve Currency USD ngeitu asi i chawlehnak (economy) lian bik ngeitu asi hlei ah ralkap ṭhawng bik a ngei i zauk (democracy) phung in aa hruaimi, minung pumpak nakin a fekmi phunglam a zulmi (rule of laws) ram dai asi caah an ngeihchiah khawnnak hmunṭha bik ah an pom.
USA cozah nih phaisa cawinak a hmanmi catlap lakah ramchung khuasa mizapi nih siseh ramdang cozah (foreign central banks) nih siseh phaisa kong he pehtlai in kan hman/cawk bikmi cu 10-Year Bond asi. “Phaisa hizat hi ka cawih ulaw cuzart akarh ret (rate) in kum-hra chungah kan cham ṭhan hna lai” tiah US cozah nih an zuarmi (IOU) biakamnak catlap asi (atu internet chan ahcun catlap theng in si loin number in cawkzuar asi ko). USA ramchung ah inn le motor ti bantuk kan cawk tikah Banks nih phaisa an kan cawihmi akarh ret zong hi 10-Year Bond nih akarh a pekmi ret cungah hram a bunhmi asi {kanmah pumpak phaisa tuanbia (credit history) zong cu an hman chih ve}.
USA cu market economy a hmangmi an si bantukin US 10-Year Bond nih a pekmi akarh ret zong hi a caw duhtu le a zuar duhtu sining hoih in aa thleng peng. A cawtu nakin a zuartu an tam deuh ahcun bonds aman a ṭum i a karh ret a kai. A zuartu nakin a cawtu an tam deuh caan ah bond aman a kai i akarh ret a ṭum. Atulio USA cozah nih biatak tein an i zuammi cu US Cozah Bonds nih a pekmi akarh ṭumter asi. Zeicatiah, USA cozah nih a ngeihmi leiba a tamtuk hringhran cang i akarh (interest payment ) caah a pekmi lawng hi kumkhat ah $1 trillion lengkai asi cang. US Treasury Secretary, Scott Bessent nih a chimning ah akarh ret (interest rate) 0.01% a ṭum poah ah kan leiba caah a karh kan pekmi $1 billion kan hlawk (save) ati. Cucaah, akarh ret a ṭum deuhnak dingah an sikhawh chungin lam an kawl i mi cheukhat nihcun nai cikua US Stock Market man a tlak ngaimi zong hi phaisa karh ret tla deuh seh tiah US cozah nih an tuah hramhrammi asi ko lai titiang in a ruatmi an um.
USA lawng si loin vawleicung khawika hmun poah ah chawlehnak a tluanlo caan le puicimh zatlaknak in thinphan thlalau caan poah ah cawk dingin zuanhnawh lulhmi cu US cozah bonds, USD le Sui an si. Phaisa phumnak caah a himlo deuh (stocks, crypto le ram dangdangah ngeihmi thil) tiah ruahmi thil cu zokzok in zuar i a himmi thil (US bonds, USD le Sui) cawk hi ahopoah nih i zuam cio pengmi asi.
Vawleicung ah a him bik i cawkzuar zong a fawibik tiah ruahmi phaisa phumnak (Risk Free Investment/Asset) cu USA Cozah Bond (leiba catlap) asi. USA Cozah Bonds lakah hman bikmi cu 10-Year Bond asi i a pekmi a karh ret cu Risk Free Rate tiah an auh.
President Trump nih ramdang he aa buaktlak lo tuk cangmi US chawlehnak siamremhnak caah tiin ram kenkip sin in thil lut ngunkhuai (tariffs) tampi lak dingin April 2, 2025 ah thawngthanhnak a tuahmi nih vawlei pumpi a hnih i Stock Markets vialte an tla dih. Chawlehnak kongah vawlei pumpi in thinphang thlalau in an um dih tikhawh asi. Chawlehnak he aa pehtlaimi tuksum boruak nih vawlei a chilh lio caan ah ahopoah nih USA cozah bonds le USD hi cawk dingin zuanhnawh ding asi. Cuticun ni zeimawzat chung cu thil a kal ko nain April 7,25 in thil umtuning aa linglet. Stock Markets an tla cuahmah nain USA cozah bonds le USD zuar duhtu an karh i caw duhtu an zor caah US cozah bonds nih a pekmi a karh ret a kai i USD (dollar) man a tla. USA cozah bonds zuartu an karh tuk caah nihnih chungah US 10-Year Bond a karh ret hi 0.5% renglo bak a kai (Bonds market ah atu bantuk thil a can hi aa bengbai taktak ti asi). US Treasury Secretary biachimmi he van tuak chun tikah US cozah nih an leiba a karh an pek dingmi ah $50 billions hrawng aa chap ding asi tikhawh asi hnga.
President Trump nih April 9, 2025 chuncaw eikhim ah ram dangdang (China telh lo) in tariffs lak aa timhmi cu ni 90 chung lak rih loin a tlawm bik 10% lawng lak chung dingin thawngthanhnak a tuahmi kha a ruang a tampi ko lai nain a biapi bikmi cu US cozah le USD cungah zumhraihnak a zormi boruak kha phurh awk a ṭhat lo caah asi bik tiah thiamsang cheukhat nih an ruah ( cucu kei ka ruah dan bik zong asi ve). Ram dang cozah tampi nih tariffs kongah caihhmainak ngei dingin an halmi ruang ti bantuk zong cu a bia aa let chungnak ah aa telmi a ruang an si ve ko lai nain Bonds le US Dollar boruak nih Warning an pekmi nih a lerh deuh tuk ko lai tiin ka zumh.
Biathlaih: President Trump nih Tariffs hmangin ruruhranghrang in a nawrmi Trade Policies cu ka uar lo ngai nain a sermi team, Scott Bessent le Elon Musk tepawl, nih an hruaimi atulio kan cozah hi hmailei caansau USA hunchonak ding ahcun ka hnabei an sei ngai i ka zumhraih ko hna.

Tuesday, November 7, 2023

Ka Pa Khuma

Mizo hla hi kan ngai pah tawn i kan innpi TV ah YouTube Auto Play in ka hmuh lengmangmi hla asi. "A hla aw le a muicawl te aa rem tuk ai ee" tiin ka cak pah t'heo. Nain, biatak thlak tein ka ngai/zoh bal lem lo.

Choir bakin ropui tukin Durtlang Branch YMA Zaipawl nih an sakmi Youtube video ka hmuh i ka khuaruah a har. Pathian hla maw asi tak ko, ka ti. Kaa lungsi deuh vak lo caah reprai deuh tein ka ngaih. Mizo holh ka thiam lo ngai buin a sullam ka van pehtonh tikah ka lau. YouTube comments ah mirangca in a sullam an lehmi ka rel chih hnu in ngol loin voi tamtuk ka ngaih cang.

Atu ca ka tial tiang zong ahhin ka ngaih chih peng ko. Ka ngol kho ti lo. Ka chungril tiangin a hlenh dih i asi rua, ka khuasik saisem hna a chuak bantuk.

A hla bia le a sullam ruah chih bu tein nan ngaih ve ahcun an lem cio hrim hna lai dah ka ti. Cucaah, a tanglei ah ka lungfian dan le a fawizaang dan in a hla bia ka van t'ial hnu ah a hla video ka van thil.


Ka Pa Khum

Inn tlawmte lawng a umnak, hmunking nawn khuate te ah khua a sa.A vok, a ar le a inn zuat sat'hil hna cu a hawikom t'ha bik an si.

Aw, Ka Pa Khum, zei rian dah na t'uan? Na pawcawmnak zeidah asi? Na mithmai ni a tlang peng i na mirh khawh pengmi hi zeitindah asi? Na nun lawmhnak biathup hi zeidah asi?


"Zeidah ka ei lai i ka din lai timi kongah lungrethei in ka um lo

Nitin ka nunnak ah a tlungmi thil hi lawmhnak lungthin he ka cohlan

Midang nih umhar lileng tuk dingin an ka ruah men lai nain vate awnh thawng le tiva luan thawng hna nih an ka awih i kokek pawngkam sining nih nuamhnak an ka pek

Leidip in ser i leidip ah a kir t'han dingmi kan pumsa nitin nunnak kongah lungrethei tuk in khuasak cu a herh hme maw!" tiin a ka leh.


Nuam tein nichuah in nitlak tiang rian a t'uan i mirum ka si a ti. Sihmanhsehlaw, vawlei ah kan sunhsakmi chawva, lungvar le thil mansung ti bantuk a ngei fawn lo.

Aw, Ka Pa Khum, zei rian dah na t'uan? Na pawcawmnak zeidah asi? Ka rum na timi hi zeidah na rumnak thilthup cu asi kun?


"Zeidah ka ei lai i ka din lai timi kongah lungrethei in ka um lo

Nitin ka nunnak ah a tlungmi thil hi lawmhnak lungthin he ka cohlan

Midang nih umhar lileng tuk dingin an ka ruah men lai nain vate awnh thawng le tiva luan thawng hna nih an ka awih i kokek pawngkam sining nih nuamhnak an ka pek

Leidip in ser i leidip ah a kir t'han dingmi kan pumsa nitin nunnak kongah lungrethei tuk in khuasak cu a herh hme maw!" tiin a ka leh.


Hi vawlei ah aa dawhmi niceu kan hmuh hmasa bik ni bakin kan ruakvuinak thlanmual lei panh in kar a hlang colhmi minung kan si hlei ah voikhat lawng a nung dingmi kan si fawn. Nitin khusak tuntuknak kongah lungrethei vansang in caan hman lengmang ding kan si maw!


"Zeidah ka ei lai i ka din lai timi kongah lungrethei in ka um lo

Nitin ka nunnak ah a tlungmi thil hi lawmhnak lungthin he ka cohlan

Midang nih umhar lileng tuk dingin an ka ruah men lai nain vate awnh thawng le tiva luan thawng hna nih an ka awih i kokek pawngkam sining nih nuamhnak an ka pek

Leidip in ser i leidip ah a kir t'han dingmi kan pumsa nitin nunnak kongah lungrethei tuk in khuasak cu a herh hme maw!" tiin a ka leh.

Note: Mizo holh ka thiam lo ngai hlei ah tawifiang deuh in ka lehmi asi caah a hla sullam ka khen lomi le a tlamtling lomi a tampi lai i nan ka ruahthiam dingmi kaa ham (Kai manhlo ngai buin ka van thai zokmi asi ve chap i).



Thursday, April 20, 2023

Zeiruang ahdah CDF-Thantlang caah teirial in thazaang ka chuah ve?

Nai cikua hrawng hi “CDFs an um ve a herh lo, CNA/F ah ifon dih hna sehlaw teinak kan hmu zau lai” timi bia a leng ngaingai. Kan miphun hi raldohnak ah a tlangpi in kan thazaang a der ngai rih caah lungretheih lung in chimrelmi deuh asi men ko lai. Sihmanhsehlaw, ramkomh Kawlram le Chin ram huap in a kal liomi Khuapau Dohthlennak sining zoh tikah CDFs hi a biapi tukmi hriamtlai buu an si tiah ka ruah.
Khuapau Dohthlennak hi People’s Revolution ti zongah an auhmi, Mizapi Dohthlennak, asi tikah CDFs nihhin a herhning in hriamnam a tlai khotu minung (people) tampi caah hmunhma a ser. A ruang tampi ruangah caantling ralkap caah aa pe kho lomi (a bikin mino) minung tampi kha hriamnam he ralhrang doh kho dingin hmunhma a pekmi hi kanmah miphun bantuk caantling ralkap thawngmi a ngei rih lomi caah a sunglawi tukmi asi.
CDFs hi kan miphun caantling ralkap sin ah i fon dih dingin mizapi nih hne (kho) hna usihlaw kan miphun chungin hriamnam he ral a do khotu minung kan zor tuk lai ning hi ngaihchia asi lai; kanmah hmanh milu kan tlawm cia chinchap he ruah ngam ding asi lo.
2) CDFs hi Min Aung Hliang hruaimi SAC ralhrang nih an t’ihmi buu an si. “A caan ah hriamtlai buu bantuk, a caan ah mino sawhsawh bantukin a ummi CDFs pawlnih kan kalnak poh ah an kan ngiat i caan rem an hmuh poh ah an sikhawh tawkin an kan phomh” timi hi Laitlang dirhmun ahcun SAC ralhrang nih raldohnak lei kongah an lungre a theih bakmi asi tiah kan palh lai lo (Kawlrawn ah PDFs an si ve). SAC ralhrang cu cozah phaisa le thilri hmangin caan saupi aa serh cangmi an si tikah anmah hmun te ah ningcang tein thazaang a thawngmi ralkap buu (conventional armed rebellion groups) nih hnahnawhnak tampi an pe kho lem hna lo (tlangcung hriamtlai buu a thawng deuhmi , KIA le KNU ti bantuk nih hna an hnawh khawh hna lo zia khi hmuh khawh tuk asi). Khuapau Dohthlennak a thoktu le a linhsat tertu hrimhrim hi CDMers le Gen Z (CDFs/PDFs) pawl an si caah SAC ralhrang caah khingrit tuk an si peng, timi kan philh lo a herh (They are the movement initiators and the drivers of its momentum).
CDFs (Gen Z) hi kan miphun caantling ralkap ah i fonh viar colh hna sehlaw a kal liomi kan dohthlennak thlihran hi a daidam ngai colh lai i SẮC ralhrang hi an thawpi an chuah hngap hnga. CDFs hi um hna hlah sehlaw kan miphun caantling ralkap kilvennak lawng in cun SAC ralhrang nih kan khuate vialte hi an cul dih cang men lai i khuabawi cu chim hlah, ngakchia le tarnu tarpa tiangin maisam in an kan samnak a sau pah cang men lai dah ka ti (Hiti chim tikah kan miphun caantling ralkap ka soisel duh bia asi lo).
3) CDFs (PDFs) cu caantling ralkap buu bantuk ngaingai in mumal le dingrep zul tuk palia in an kallo tikah fimthiamnak a ngeimi chungtel mino nih zalong deuh ngai in dohthlennak caah a herhmi thilri hneksaknak an tuah kho i caan tawite chungah hriamnam sernak ah hlawhtlinnak tampi an hmu kho (CDFs provided rooms for creative thinking and implementation of new innovative ideas). Kum hnih hmanh a tling rih lomi, CDFs pawlnih SAC ralhrang dohnak caah chanthar technologies hmangin hriamnam an serchuah khawhmi hi khuaruahhar ding a tampi. Chawva in kan sifah hlei ah phurhtlunhnak kongah a harsa tukmi Chin ram ah ral a domi kan miphun caah CDFs pawl nih drones le miakpi ti bantuk an tlamtlinhmi hi aman in tuak awk a t’ha lomi thil sunglawi an si.
CDFs an biapitnak a ruang tampi ka theih rih nain hi vial hin si phawt seh; atulio kan dohthlennak ah keimah pumpak dirhmun van langhter pah a hau rua ka ti i.
Kan miphun hi Khuapau Dohthlennak tilian nih kan i relh manh hlan ah an kan phanh ve caah atulio boruak sining hoih in CDFs (Civil Militia) hi thazaang kan pek ve hrimhrim a hau. Cuti chim tikah kan miphun nih kan ngeihmi caantling ralkap buu CNA/F hi kan daithlanh lai tinak asi hrimhrim lo. CNA/F hruaitu kan pale lila nih kan miphun sining le kan ton liomi boruak ruangah CDFs an biapit zia hi an fiang tuk ko rua tiin ka hmuh. Cucaah, CNA/F le CDFs caah rian hlei aa khinhmi vialte nih siseh, hmurka le chawva in dirkamhtu mizapi nih siseh, thil sining tuaktan bu tein thazaang kan pek hna awk asi. Cuticun kan miphun caantling ralkap le CDFs karlak ah riantuanti khawhnak a karh lai i teinak kan hmu kho lai.
Keimah pumpak in siseh, kai telnak buu le khua ah siseh, ka dirpimi cu “phaisa $100 kan thawh ding asi ahcun kan miphun huap in caantling ralkap an kan tuanpiaktu CNA/F caah $60/70 thơ usihlaw atulio boruak ruangah kanmah pengtlang venhimnak caah a biapi tuk ve mi CDF caah $30/$40 tal pe ve usih” ti asi ko.

Thursday, March 26, 2020

Covid-19 nih a hnihmi vawlei ah kan innchungkhar nih kan itimhtuah dan

Kan duh zong duhlo zongah atulio vawlei pumpi a hninsai dihtu Coronavirus (Covid-19) nihhin (a tlawm bikah) phun thum in an kan hnursuan dih lai: Ngandamnak (medical), chawlehnak (economical) le lungthin ruahnak (psychological). A buaicurmi caan lio ah zeitindah kanmah pumpak le kan innchungkhar caah timhtuahnak kan ngeih timi hi hmailei caansau caah thil biapi ngaingai a si ding a fiang ko. Kawlram zongah Convid-19 zawtnak ngeimi an hmuh ve cang hna timi nih ka FB newsfeed a khuh ngai i thinphang thlalau in a ummi hawikawm cingla an tam t’heo lai tiah ka ruah caah t’hathnemnak a um sual pingpang ah tiin ka family ka tawlrel dan zeimawzat ka van in share hna.

Friday, December 15, 2017

Partners Cakuat (2017)

Dear riant'uanti hawile hna,
"Merry Christmas" tiin nan kut kan tlaih hna. Pathian lamhruainak le nanmah dirkamhnak thawngin tluang tein kum khat kan kal t'han. Kan account ah nan hmuh bantukin tu kum hi kan riant'uannak a tluan bik kum, "the best year ever" a si. Phaisa kan phummi 24.84% bakin a t'hang. What a wonderful year! Cheers!

Tutan ka cakuat cu kum dang he aa dang deuhvak lai. A tlangpi deuh lawngin thil sining ka t'ial lai. Zeicatiah, thla hnih-thum dan ah kan account balance he report tawi kan pek ko hna caah kan riant'uaning cu nan theih ngaingai ko rua dah ka ti. Cucaah, voidang bantukin kum khat chungah ka zuarmi le ka cawktharmi stocks cungah tampi ka chim lai lo. Biachahnak (investment decisions) ka tuahnak ah a tlangmi in ka hmanmi khuacuanh dan le thil sining tu langhter kaa zuam lai.

Thursday, September 14, 2017

Laimi (a bikin Laitlang khuasa) Kan Sining le Nunphung Ka Siarem Lo Tukmi Pakhat

Tukum, May-June thla ahkhan ka semnak Laitlang ka va khirh ve. Caan saupi ka hmuh ti lomi ka nu-le-pa le u-le-nau tlawn ruah bikah ka tlung (tlun lio ah tenh chih dingin kaa tinhmi business project a um nain a tlamtling lo). Ka tlun hnawhchan bikmi, chungkhat cingla he aa pehtlaimi thil caah caan ka pek ngawt caah zapi sin zongah ka chuaklang kho huaha lo. Nain, Thantlang ah bochanmi upa lungfim lawngte zeimawzat sin ah biachimnak caan tawite ka ngei kho i kaa lunghmuih ngaingai.



Ka mother church, Thanthlang Baptist Church (TBC) EC upa hna nih zarhpi zing pumh dih ah an sin ah tisa din an ka sawm i “ na tlun hlan le atu na kan hmuh hnu ah na kan ruahning tibantuk pawl zeimawzat in rak kan chim law” tiah caan an ka pek. Timhtuahnak um loin ruah lo piin biachim fialmi a si hlei ah kumkhua in ka pa nak upa deuh lawngte an si hlei ah ka t’ihzah ngaimi minung an si dih i ka lung a vaivuan khim. Kaa siamremh hnu ah a tlangpi in Laimi (a bikin Laitlang khuasa) kan sining le nunphung ka siarem lo tukmi pakhat kong ka chim. 

“Biaknak lei hruaitu upa he i komhhawinak hmun ah mah bantuk kong hna chim hi cu aa rempaw lo tuk tiah a ruatmi zong nan um ko lai nain nanmah bantuk minung sin chim ahhin sullam a ngei bik men lai tiah ka ruah caah ka chim ko lai” tiin ka bia ka domh. “Business person ka si i biaknak lei mit in si loin business mit in khua ka cuanh tikah ka siarem lomi thil a si caah ka chimmi cungah nan lung a tlinlo tuk zongah business a uarmi minung pei a si fom cu, tiin rak ka ruahpiak te ko ulaw” tiah biatang kaa denh hnu ah ka chim duhmi kongah ka lut.

Kan miphun nih Khrihfa kan sinak mit hmang in “zarhpi ni riant’uan” timi kan hmuhning hi kan ruaht’han a herh tuk cangmi thil a si, tiah ka ruah. A ruang cu kanmah t’hanchonak an kan donkhan ngaitu ruahnak a si hlei ah kan hmunhma cia ah miphun dang (a bikin Kawl) nih fawizaang tukin an kan tei khawhnak lam pakhat kan onmi a si, tiin ka hmuh. Ramdang i khua kan saknak zong ah “zarhpi ni riant’uan cu” tiin siarem loin khua a sami kan tampi rih i pawcawmnak caah riant’ha deuh an kan tlolhter tawn caah t’hanchonak an kan dawntu ruahnak le nunphung pakhat a si ve t’hiamt’hiam. Sihmanhsehlaw, Laitlang ahhin a zualhma tukin ka thei. Nunnuam deuh in khua a sa khomi mi tlawmte lakah miphun dang (Kawl) an tamtuk lawmmam lo maw?

Zeiruang ahdah a si? Zeitindah kan laihri tannak, kan hmunhma cia ah miphun dang nih fawizaang tukin an kan tei khawh? Kan tha maw a thu tuk asiloah chaw lehthal dan maw kan thiam rumro lo? Ruah ding a tam lengluang.

Kan mitka ah a cang cuahmah komi thil cu chawva zei ngaingai ngei lem loin Laitlang ah a rak kaimi Kawl pa/nu cu lakphakti dawr le kunza dawr te an tuah i kum 3, 4 ah nunnuam ngai in khua an sa kho. Zeiruang ah? Mi cheukhat cu kanmah Laimi zaran nakin thil zuar an thiam deuh tuk ruangah a si men ko lai. Nain, an zapi nawnnan in hlawhtlinnak an hmuh khawhmi hi boruak nih a bawmh tuk hna caah a si hrim lai dah ka ti. 

Zarhpi ni poahpoah ah Laimi tuahmi lakphakti dawr le ei-din dawr kutka aa khar dih ngawt tikah miphun dang thilzuar pawlnih nikhat ah phaisa tampi an ruh. Thla khat ah a buaktlak in nili an hui i kum khat ahcun ni 52 hrawng a si. Zarhpi ni nikhat lawngah an zuarmi lakphakti le changreu cu zarhpi ni ah aa kharmi Laimi lakphakti dawr cheukhat nih nithum-li chung an zuarmi tluk hrawng hna a si tikah an zuamcawh kho hna lo. Cuticun, a kum kum in a kal tik ahcun chawva hlawhtlinnak lei ah an kan thlau thluahmah i nunnuam le zalong deuh ngai in khua an kan sak hnawh.

Pawcawm kawlhawlnak ah zaran kanmah inntek nakin nizaan tikni mipeem miphun dangnih hlawhtlin deuhnak an hmuhmi cu zapi kan caah cun ruahthiam awk zong a t’hami thil a si ko men lai. Sihmanhsehlaw, kanmah nakin fawizaang ngai in phaisa an van neih deuh tikah an kan lor hnawh lengmang t’heo. Kan dawtmi kan fanule le kan farle cheukhat cu an duh poah in an kan pamhhmaih piak hlei ah kan inn-lo le hmunhma t’hat’ha an kan cawk khanh tawn i huham ngei ngaingai minung ah an canglan. 

Zeizong vialte tuahkhotu Pathian nih a sermi miphun pakhat kan si ve i mezeipoah he izuamcawh kan ngamh ding a si ko. Kan hmunhma ciacia lebang ahcun midang hrim nih an kan tei khawh lo dingin kan zuamcawh khawh hna ding a si. Asinain, kan izuamnak hmunhma le dirhmun aa cungtang tuk lo dingin kan tuaktan le siamremh a biapi hringhran (leveled playing field) ve. Atu cu “Khrihfa mi nihcun zarhpi ni ah pawcawmnak riant’uan phung a si lo” timi ruahnak hmangin lai kan rel i kan khuaram cia ah miphun dangnih fawizaang tukin zuamcawh khawh dingin kan i tuah. Hihi kan ruaht’han a herh cangmi thil a si. A bikin kan miphun nih upatmi biaknak lei hruaitu hna nih an kan siamremh pi a herh ko cang rua hlah maw ka ti.

Ramdang ah khua a sami Laimi zongnih zarhpi ni riant’uan kong ti bantuk ah kan lungput kan thlen a herh ngai ve t’hiamt’hiam. Zeicatiah, kannih cu chawva hrihram le thiamnak ngaingai ngei loin mi ramdang ah a phanmi kan si i kan dirhmun hi a tlangpi in a chambau ngaingai. Cucaah, pawcawm kawlhawlnak le khuasak tuntuknak kongah teimak kan chuah deuh a biapi hringhran. Hiti ti tikah zarhpi ni pumhkhawmh le Pathian biak a biapi lo, ka ti nak a si lo. Kan chungkhar dirhmun, kan umt’hutnak khuaram sining le kan fanau hna hmailei an lamthluan cuanhpiak buin duhfak ngai in riant’uan kan herh lio caan a si. Zarhpi ni ah t’uan a herh lomi rian lawnglawng in kan thim tuk ding a si lem lo, tiah ka ruah. A ruang cu kan khuasak tuntuknak le kan zatlang sining ah chawva lei in t’hancho kan herh tuk hringhran.