A Muimi Gaza

Ramadan(Muslim thla thiang rawlulh caan) a dih ni hi ni sunglawi a si. Ninu a liam i khuamui nih hmunhma a van lakkhin a nuam khun tawn. Gazan pawl cu chungkhar tling tein rawl-ulh ngolnak zanriah sung(iftar) an dumti tawn hna. Lunglawmhnak he an thluachuah an rel i hmailei caan ah ruahchannak an ngeihmi an phai ti tawn. Nain, tukum cu aa dang.

Zaan hi an nuam lo bik! Bombs a tlak tambik caan a si caah! A himmi hmun a um lo. Biakinn zong a him lo. Sizung zong a him hlei lo i Sianginn zong a him t'hiamt'hiam lo. Khawika hmun poah hi Bomb nih a den khawh colh dihmi hmunhma an si dih ko.




Nikhat ni ahkhan Deir al-Balah khua ah a ummi Al Aqsa sizungpi ah Dr. Khallil Khattab cu mizaw pakhat kha operation a tuah ko. Cutin mizaw nunnak khamh dingin aa tuai len lio ahcun Israel ralkap nih an van kahmi kuanfang pipi nih an siizung pi cu a van khen thluahmah ai. Lau lengmangin operation khan chungin a van cuah cu t'uangro cungah miruak pali an rak ril. A riantuan hawi dang__doctors, nurses le zungt'hu__tampi zong cu an hliamhma an rak i domh tung ve. Cuticun, mizaw tlawptu pawl cu chikkhat teah mizaw ah an cang. Israel ralkap nihcun  "Hamas ralhrang hna nih raltuknak theng(tank) a kap khotu miakpi cu siizungpi innkam ah an chiah caah kan kahnak a si" an ti ko. 

New York City nakin alet renglo in a bi deuhmi Gaza peng cu a vawlei area a bi tuk nain a chungah khua a sami an tam tuk caah vawleicung ah minung an chah biknak hmun pakhat a si. Tet ngaiin a khuarawmhtu minung 1.8 million hrawng hi a tam-u cu Muslim an si hna nain Khirhfa biaknak a zummi zong, mi tlawmte cu an um ve. Minung hizat nih an umnak hmun hi  aluancia 2007 khan a lenglei vawlei he pehtleihnak a ngei kho ti lo. Egypt le Israel nih anmah lei veve in hau an sak khanh hna i zalong tein luhchuahnak nawl an pe hna lo. Cun, kum sarih lawng a simi Gaza minung hmanh nihhin atu ah a cang liomi raltuknak bantuk hi a voithumnak an tuar a si cang. 

Zarh hnih a reng ti lomi tutan tukdennak ahhin Gaza minung 600 renglo nunnak a liam cang i a liam thluahmah rih. Israel nih ke ralkap hmangin an luhhnawh hnu in an ralkap 28 nunnak a liam ve cang i Hamas kutin minung sawhsawh(civilian) pahnih zongnih an nunnak an sung ve cang.

Gaza City cu electric mei a ceu ti lo. Muihnak in a khat dih. Din ti a kaang i rawl a paam. T'ihphannak lungthin in a chuakmi chungkihnak nih t'hal zaan linhnak cu a iap caah khualinh ruangah thlan a chuak lo. Mi tu a thirh.

Eight Street cungah a ummi al-Baba te chungkhar cu ka va leng hna. Minung 15 in sermi hi innchungkhar le bombs karlak ah a ummi cu a pen ngaimi an inncungcih telawng a si ko. Kum 23 a simi Hani al-Baba nih raltuknak vanlawng thawng a theih. Nain, zeibantuk ngaingai a si a fiang lo. Zeicatiah, a cheu cu mi ngiat ah aa chawk sawhsawhmi an si. A cheu tu cu bombs tlatu an si. Mi sawhsawh nihcun a zei deuh khi dah a zei deuh a si theih khawh an si lo. Tikah, Hani nih a theih hmasa bikmi vanlawng thawng ruang ahcun innki ah an i dup dih. An thinphan tukah an tha thir pahin thla an cam. Tlawmpal hnu ahkhin vancung a thiang cang maw, tiah tihtih-phangphang in Hani nihcun innleng in cunglei a va ngiat t'han.

Israel ralkap hriamnam nih innchungkhar ning piin a tlohmi zong an um. Khan Younis khua kamah khua a sami Abu Jameh te chungkhar minung pa 20 cu an innchung ah a tlami bombs nih an zapi in a nawn viar hna. Chungkhar ningin lohral lai phan ah Hani pa zong nihcun an chungkhar cu innki dang cio ah tlawm tete in a t'hen hna. Cucu, khuaruah har ding a si lo. Atulio Gaza innchungkhar kip nih an tuah ciomi mah le mah irunvennak phunkhat a si ko.



al-Babas inn hnulei ah ruahlo piin bombs a puak. Thang piin a puakmi Bombs thawngpang cu alek in aa lekmi meiceu nih a zulh thluahmah. Vawlei aa hnin. Thlitu aa khawng. Mi vialte an ai. Cuap nih thaw dawpchuah awk a ngei lo. T'ang a pit.

Tlawmpal ah khua a mui t'han. Ralhrang mui a de lo. Israel lei a hawihmi rocket zong a um fawn lo. Zeiruangah bomb a tlak zong theih a si lo. Innpa chaktlang tu cu thinphannak in an khat. Dai dimdiam tein an rak um peng nak an sang te a si fawn ko.

Caan saupi kharkhumhmi Gaza cu a car caah mi vialte cu sifaknak khur thukpi chungah an tla dih. Cozah riant'uantu hna zong nih thla hlawh an hmuh lo caah phaisa har a zual chinchin. Chinchap ah atutan tukthahnak nih umnak hmunhma ngei loin minung 120000 a chiah chap cang hna. A thongthong in UN nih tuahmi caantawi dawrnak thlam ah an i dup. Hi minung vialte hi a rawkral viar cangmi an inn ah a kir t'han te ding an si. Zeihmanh ngeihmi ngeih lo cun zeitindah an inn cu an remh in an sak t'han te hna lai? Mirang-vawlei(cement) nih le zeidang nakin a har khun fawn hoi___Hamas pawl nih khurkua tuahnak ah an hman lai ti phan ah mirang-vawlei cu cawkzuar awk um loin Israel nih an kham.

Shifa siizungpi ah ka hmuhmi nih ka khuaruah a ka har ter. Harsatnak an tuar tuk buah lungdernak a ngei lomi minung an um. Anmah ram cia ah ralzaam(refugees) an si hlei ah zen le kuan tangah chuk-cho thui an si. Khuapi chungin a van zaami pitar te nih a fanu pahnih le a tule pali cu thazang a pek hna i a hnemh hna khi ka hmuh. Changreu, yogurt, zil le aalu tlawmpalte cu an ei t'i hna. Cucu, an zanriah sunglawi(iftar) a si ko.

Kahdaih hnatlaknak hi tuah khawh a si ko men lai. Nain, tukthahnak ah aa telmi buu vialte kha chimhruah hmasa dih cu an hau hnga. Naiten ah Egypt nih a chuah pimi kahdaih biakamnak kha Hamas theihternak tuah hmasa huaha loin an naammi a si caah a nung kho lo. Vawleicung nihhin Hamas hi bia ruah duh hna sehlaw caan saupi a nguhmi daihnak hmanh hi an ser khawh men ko. A ngaingai ahcun Hamas nih kahdaihnak tuahnak ding caah an halmi thil hna hi UN zongnih an hal zungzalmi khi an si ve ko; ramri khammi on piak ding, thongtlakmi chuah ding le zalong tein mipi riant'uannak nawl onh ding te hna an si ko. Amah le amah aa zohkhenh khomi innpa cu Israel ca zongah a t'ha deuh tuk ding khi a si ko cumu. Lungdong sivangin khua a sami Gazans nakcun duhdim nunnuam deuhin lai a relmi Gazans cu Israel humhimnak ca zongah a t'ha deuhmi a si ko hnga.

January 2008 lio ahkhan Gaza-Egypt ramri hauhruangpi kha a rak pur. Tikah, Egypt nih an herh tukmi thiamnak ngeilo riant'uantu pawl cu Gaza nih fawi tein a rin hna. Din-ei awk aa hmuhmi Gazans pawl zong cu an rak i nuam tuk. Lunglawmhnak in aa hlokmi Palestinians ka innpa pawl umtu dan kha ka mitthlam ah a cuang peng ko rih. Asinain, mah kha lawmhnak a petu hna zalonnak kha midang caah cun thinphan awk a rak si hoi rua.

Ka innpa pa cu Coca-cola a din khawh caah a rak mirh tuk. Annih caah cun rawl khim tein ei khawh i ti thiangte din khawh kha a sunglawi tukmi thil an si ko. Cucu, kannih nihcun aciasa ah kan ruahmi thil khi a si ko dahaw. Ramri hauhruang an rak cimhka ni zeimawzat chungah khan Hamas nih Israel lei hoih in rokets kah an rak ngol kha mu. Khakha Israel politicians pawl nih an philhlo awk a si nain.

Zeibantukin aa cerhro len ko zongah Israel nih a duh taktakmi cu Hamas hlohhlak thai hi a si lo. Hnahnawhnak nganpi pe kho lo dingin derthawm ter deuh lawng khi a duhmi a si ko. Zeicatiah, a kut hnawm hnawhnak dingah a herh hna. Sualnak a tuah poah ah a kutdong in sawh awk ah an t'ha tuk. Sihmanhsehlaw, atu ah a tuahto mi nihhin a t'hangtharmi Palestinians cungah lungfahnak nganpi a chuahpi lai i ralhrang an tam chinchin te lai.

Relchih te: Zeiruangah Israel Nih Obama Cozah An Huat?

A ngaingai ahcun Babas nihhin a cheukhat tal an hei him ko hmanh maw, tiin a chungkhar pawl kha innki kipah a t'hen ter hna ding a si lo i Gaza kiangkap ah a ummi Israel khua tete chungah khua a sami mipi zongnih rocket t'ih in an i thuh lengmang ding a si hrimhrim lo. Sihmanhsehlaw, kahdohnak ah aa telmi buu vialte nih cabuai cungah daihnak biaruahnak an ngeih lo i atuning tein thil a kal ko ahcun Palestinians chungin Iraq ah kan hmuhmi ISIS ralhrang pawl bantuk khi tampi an chuak te ko lai. Cucu, ahohmanh nih an duhmi a si lai, ka zum lo.

Theihternak: A cung cabia hi The Washington Report on Middle East Affairs le a dang cachuah buu hna zongah thawnglatu(reporter) a t'uanmi Mohamed Omer nih July 22, 2014 ah "Darkness Falls on Gaza" timi tlangtar in The Newyork Times ah a tialmi capar kha ka siaremning in ka lehmi a si.