Sunday, February 2, 2014

Thank You and Goodbye, Mr Bernanke


Ka umhar caan ah vawleicung a bikbik cazin pawl khi ka zoh tawn. A bikbik van ti poah ah khin cun a laar cemmi Forbes cazin theo cu ka fuh ve. A bikbik cem phun lak zong ah khin, huham ngei bikbik cazin (The Most Powerful List) nih ka lung a ka lak cem zungzal. US president nih an tleih deuh zungzalmi pakhatnak hmunhma pi bak Russia president Putin nih a chuh ko mi nih Russia thancho ning a langhter ngai fawn in ka thei. Rumnak le huham cu an rak i peihtlai ti zong a langhter ngaingai tiah ka ruah fawn. A ruang cu huham ngeibik minung cazin ah ram hruaitu a si lomi pumpak tampi an itel peng nain mifim scientist tibantuk an si bal lo, vawleicung corporation nganngan a ngeitu chawlehthal thiam minung rumro khi an si peng. Atulio cazin zong ah Microsoft Chairman le Bill & Melinda Gates Foundation Co-chair, Bill Gates cu paruk nak ah a dir ko. Bill Gates cung ah a ummi minung panga hna cu Vladimir Putin, Barack Obama, Ji Jinping, Pope Francis, Angela Merkel hna an si. Nain, anmah pawl kong cu zapi nih kan theih tuk ko hna caah va um rih phawt ko hna seh.

A pasarih nak hmun khi vawleicung ramthawng pakhat a simi, United Kingdom, Japan, France tibantuk uktu President le Prime minister caah chiahpiak ciami si dawh a lo ngai. Asiloah, mizei nih an tuan hmanh ah vawleicung hruaitu  lak ah a laar taktak zungzalmi pumpak ah a sertu hna hmunhma, US Secretary Of State hna nih hmu sehlaw a dawh. Nain, an si naisai lo. US Federal Reserve Chairman Benjamin Bernanke tu a si___nizan in a rian in aa dinh cang caah a rian a van chawngtu Janet Yellen nih a van rolh te men lai.


Federal Reserve cu innrangpi in President hruaimi cozah nih direct in a ukmi department a si lo i amah tein independent in a dirmi buu a si. US President nih a hruaitu ding Chaiman lawnglawng an thim piak hna. President hruaimi cozah nih Secretary of  Treasury hmang in cozah nih a cawlcanghnak ding ah a hman dingmi phaisa le policies (Fiscal Policies) lawng an ser___zeitluk ret in dah ngunkhuai kan hal lai, zeizat dah kan hmuh lai i zeizat dah kan hman lai tibantuk deuh khi tuanvo an lak. Federal Reserve nih cun US chawlehthalnak thanchonak caah zeitindah phaisa kan cawlcanghter lai____zeitluk sang in dah phaisa kart ret kan chiah lai i zeitluk tam in dah dollar kan cawh ter lai tibantuk khi hma an lak. Phundang in chim ah cun, President kuttang ah direct in a ummi,Treasury Department nih cun a tuanliomi President term chung ah cozah nih an cawlcanghnak ding phaisa lei kong lawng a tleih i Federal Reserve nih US Economy pi nih a nunnak thaw a simi Dollar dirhmun le umtuning vialte a tleih. Cucaah, zeibantuk President hmanh nih anmah tuanchung ca lawng thatnak ding caah an duhduh in US chawlehthalnak an hrawk (abused) kho lo. Thawng aaktak in amah tein a dirmi institution a si caah a lubik a tlaitu cu vawleicung huham ngeibik minung pakhat ah an cang zungzal. Vawleicung chawlehthalnak aa mahcah lo lio caan ah a tlaitu chinchin cu an huham ngeih a zual. Mr Bernanke zong hi a bia pakhat zong tlau sual loin journalist pawl nih an zulhdawi peng ve___a bia kaakhat nih stock market fak piin a kai ter/t'um ter khawh.

Benjamin Bernanke cu hodah a si? George W. Bush nih President a rak tuanlio, 2006 ah kumkhua in a upat cang caah a rian in aa dinmi Federal Reserve Chairman, Alan Greespan hmunhma a van rolhtu a si. Massachusetts Institute Of Technology in Doctorate a hmumi a si i Federal Reserve ah a tuan hlan ah Princeton University ah Professor a rak tuan hmasa. Kum sawm ruk a si cangmi Bernanke cu Washington,DC ah khua a sa i fa pahnih a ngei.


Bernanke nih Fed Chairman a tuan hlan ah Bush hruaimi cozah nih rammi vialte nih fawi tein inn le lo ngei hna sehlaw ram chung ah duhdim tein khuasa hna seh timi hmuitinh in inn cawknak ah phaisa fawi tein cawih ding in upadi an rak ser. Mah cu upadi cu Bank le phaisa lei riantuantu pawl nih anmah pumpak caantawi miaknak caah an rak hman. Tlawmte lawng phaisa lut a ngeimi zong kha phaisa an cawih hna i inn man fak pipi an cawk ter hna. Thlatin an hmuhmi phaisa nih an leiba a cham khawh lo tik ah an inn zuarhmi cu an chuh than hna. Cu ti cun US housing market cu a rawk i inn man fak piin a tlak caah inn ngeitu vialte vansang an au. Inn cawtu an um ti lo tik ah inn man cu tlak lei lawng a rak panh i mak a thiam ti lo. Cu hnu ah, Auto Industry fak piin a van suk ve i Ford le GM te pawl zong an tlu duahmah hna. Cun, Lehman Brothers le AIG tibantuk bank ngan pipi le insurance company ngan pipi zong nih an kut an tlir in " kan si kho ti lo" tiah an au cio.

Federal Reserve Chairman a tleih tlawmpal ah amah tuahsernak ruang ah a chaukmi a si lomi phaisa cawlcanghning nincanlonak (Financial Crisis) nih vawleicung chawlehthalnak a den hi a si. 2008 Financial Crisis nih fak bikin a denmi cu US Economy a si. US tuanbia ah 1930 hrawng ah a rak cangmi "Great Depression" khawh in a fak bikmi Chawlehthal harsatnak a si tiah an ti phah. Bureau of Labor Statistic cazin ning ah 2008 kum khat chung lawng ah minung million 3.6 renglo nih an rian an sung. Rianrang in damh khawh colh a si lo caah 2009 chung zong ah million 2 renglo nih an rian an sung than hoi i riantuan lomi zatuak 8.5 (unemployment rate 8.5%) a phan. Cu tluk in a rawkmi US chawlehthalnak cu Obama hruaimi cozah le Bernanke hruaimi Fed nih an van remh i kum nga chung ah unemployment rate zong 7.3% ah a van thumh khawh.

Mah tlukin caantawi te chung ah US chawlehthalnak an remh khawh hi mipi nih lunglamwhnak zapei bengh piak an phu bak ka ti. Sihmanhsehlaw, fawi tein an remhmi cu a si hrimhrim lo. "Great Depression" lio thil sicanning kong fak piin zohfelnak a rak zohtu Mr Bernanke nih a hruaimi Fed nih raltha tein tihnungmi monetary policies tampi an ser i an hman caah a si. Dotu tampi a ngei nain AIG a tlanh, Ford le GM zong phaisa tampi a cawih hna. Housing Market a nun khawh thannak ding caah phaisa kart ret 0% (interest rate) dengmang ah kumli chung a chiah. Aa rawhning a fak tuk caah ruahning bantukin thil a kal khawh hlei lo caah phaisa tampi a chuah i US cozah bond a cawk(quantitative easing or QE). A dohtu hna nih thilman van a tawng lai i mi vialte sifak deuh in an kan chiah viar lai tiah an doh len zong ah ngol hlei loin ral tha tein a tuah duhmi a nam chih peng caah tuchun ni ah US chawlehthalnak fak piin a remhnak a si. Cu hlan chung ah zapi sin lang tuk loin aa thup ngaimi Fed cawlcanghnak zong, zapi sin ah phozarnak system a tuah___thlathum ah voikhat in journalist pawl nih an duhmi biahalnak poah hal khawhnak Press Conference a tuah peng caah cu hlan Fed Chairman he cun a dang hrimhrim. January 31, 2014 ah a rian in aa dinhni ah cun a policies a rak sawitu minung tam-u nih Bernanke nih US Economy a khamh an ti than.

Treasury Secretary Jack Lew& Fed Chairman Bernanke


Kan ram uknak chiat tuk ruang theo hi puh lengmang ko usih. A si zong cu a si rengreng ko le mu. UN hruainak in vawleicung ram rum hna nih aluancia 2011 tiang, chawlehthalnak lei in phihkharnak an rak kan tuah tik ah ningcang loin a cawlcang khomi chawlehthal thiam tlawmpal taktak te dah ti lo, zapi nih chawlehthalnak kong ah theihmi kan rak ngei kho lo. Mit nih a hmuh ve lo, hna nih a theih ve lo i nunnak nih a teh ve lo hrat ah cun kan mawh ve lo si. Sianghleiruun ah chawlehthalnak(Economy) bak a cawngmi hmanh nih chawlehthalnak kong an thei huaha loh cu mu. Phihkharnak nih phung ning tein ramchung le ramleng ah a cawlcang dingmi phaisa vialte a dirter tik ah phaisa cawlcanghning (Finance System) kong kan thei kho lo. Sifahnak fak tukmi nih an kan den caah zapi nih Bank kan hmang kho lo i Banking System kan thei lohning cimpit a si. Chawlehthalnak nih a kengruangruh a simi phaisa cawlcanghning kan theih lo tik ah sithat deuhnak lam kan hmu kho lo. Phaisa cawlcanghning kong kan theihlo tik ah a tawlreltu hna zong upat awk kan rak thei hna lo. Kei zong mah cu boruak pi nih cun a rak ka phum ve.

Sihmahsehlaw, relcawk loin catha a tamnak ram ah khua ka sa ve cang. Uitlak cho cuh in thil cangmi tete zong ka dawi diahmah ve hna. Minung kan nunnak ah chawva a biapit zia zong kai fiang chin lengmang ve. Ka rak uar tukmi Democracy zong ka hmuhning aa dang pah cang. Ram pumpi ning in sifah tuk ko bu cun buaibainak lawngte a chuahtertu political system a si ko rua tiah ka ruah rawh___ka duh ti lo ti nak cu si loh hi mu, ka uar tuk thiamthiam ko rih hme teh. Cun, mi vialte nih sithat deuhnak kan hmuh khawhnak hnga caah vawleicung chawlehthalnak a thancho tertu hruaitu hna zong ka upat ve cang hna.

United States nih chawlehthalnak harsatnak a ton lio ah rianrit i khinh in a sersiamtu, nizan ah Federal Reserve chairman in aa dinmi, Mr Bernanke sin ah biachim ka duh: 
Thank You & Goodbye.



2 comments:

  1. Sang Bawi na blogspot len cu a phu bak ko. Na kan kilkamh bak si...I zuam ko fak piin..

    ReplyDelete
  2. Sang Bawi na rak men ve hrimlo. Na website len a nuam kho tuk. Rak kan zuam pek lengmang ko.

    ReplyDelete