Pabik(Father) cu Innchungkhar Foundation a si..

Theithernak: Mah cabia hi Father's Day (2008) lio ah US President aa cuh liomi, Senator Barack Obama nih Chicago biakinn pakhat ah a chimmi bia kha a tawifiannak in ka lehmi a si.

Barack Obama's Speech On Father's Day, 2008

Tuchun ni sunglawi ah lai ka hlum  i ka fanu dawt pahnih he caan t'ha ka hman khawh caah le a tlangtiang ah nanmah he Pathian thangthatnak caan ka neih khawh caah kai lawm. Jesuh khirh nih tlangcung cawnpiaknak ah hitihin a biatlang a kawm."Hi ka bia a thei i a zulmi cu lung cungah a inn a sami mifim pa bantuk a si. Ruah a sur, ti a lian, thlitu nih fak piin a hranh. Sihmanhsehlaw lung cungah sakmi a si caah khan a pur lo." (Mathai 7:24-25)

Tuchun ni sunglawi Hringtupa Ni ah theihter t'han kan simi cu minung kan nunnak ah a biapi bikmi foundation cu innchungkhar a si ti hi a si.Cu innchungkhar ah pabik a biapittuk ning cu chim hau lo a si. Cawmkengtu, fimchimtu, lamhruaitu le kilvengtu lawng si loin chungkhar chung minung pakhat cio nih thiltha tuah in teinak an hmumhkhawhnak hnga dirkamhtu le zohchunhmi kan si. Sihmanhsehlaw, pabik tampi nih an innchungkhar an tlautak cang. Chungkhar ah an mithmai a de ti lo. Patling dirhmun in an liang cungah khinhmi, chungkhar thanchonak lei hruai ding rian cu phet takin hngakchia bantukin an nun caah chungkhar foundation a der chin lengmang. Zeitlukindah kanmah African-American miphun nih hithil kan ton cu kan theih dih ko. Minak hngakchia azatceo renglo cu nuhmei inn ah khua an sa. Hi cazin hi kan hngakchiat lio in atutiang tum lei a panh bal lo, alet-alet in kum fatin a karh peng hih! Pangeilo fa cu midang nakin alet nga in an si a fak deuh i sualnak an tuah deuh. Alet kua in sianginn chuah an tong deuh. Alet kul in thawngtlak deuh an si ti zong hlethlainak tuahmi nih fiang tein an kan chimh. Tleirawl in nupi pasal an nei i kumtlin hlan ah fa neih deuh dawh zong an si fawn.

Hi khuapi nihhin nikum kumkhat chungah a fa dawt zeizat dah cawnpiak lomi fa kut in a sungh? Voi zeizat dah zaant'im ah meithal thawng nih kan thaw a kan phih? Sianginn khan ah a tthuding kan mino zeizatdah lamkam ah an tlawnlen? Riantuan caan ah rian hmun ah a um dingmi kan mino zeizat nih dah thawnginn ah an caan an hman? Kan tefa zeizat hme hibantukin kan lohtlauter rih hna lai? Zeizat remruam hme? 

A si! Lam cungah palik tamdeuh kan herh i a neitu ding a si lomi kutah meithal tlawmdeuh a phak kan herh. Kan sianginn nih saya ttha tamdeuh a herh i kan fale nih sianglawi hnu cawnnak(tuition) damdeuh an herh. A si! Rian tamdeuh kan ser i rian neilo kan tlawmdeuh a hau. Rian tleih khawhnak ding ah a herhmi thiamnak ding caah rian training programs tamdeuh kan herh i phaisa tamdeuh kan herh. Sihmanhsehlaw, kan fale nih lam hman in an thancho khawhnak hnga innchungkhar ttha kan herh tuk dah-aw. Cucaah, pabik nih kan t'uan hnga kan ttuan hrimhrim a hau. A ngaingai tiah cun fangeih khawhnak ci kan ngeihmi hi Pa an kan si tertu a si lo. Harsatnak tampi lakah fale cawmken le zohkhenh ngamnak kan ngeihmi tu hi Pa (father) a kan si tertu a si. Kan nule nih rianngan vialte an liang ah an i khinh dih; fale sianginn thlah-don, rawlchumh-tikhin, inn thianh le zeidang inn lei herh vialte an tuah dih buah thlahlawh pekmi rian an ttuan chih. An baa tuk hringhran i bawmtu an herh tuk dah-aw. Fale zong nih an pale tuammuainak an hlam tuk ve fawn si. Pabik nih nubik kan bawmh i kan t'uan hnga kan tuah ahcun kan innchungkhar foundation a t'hawng lai i kan khua le ram, miphun a t'hangcho lai.

Kum hnih ka si in ka pa ka hmu ti lo i zeitlukin dah pa ngeihlo a har ka theih. Asinain, tuchan pangeilo kan mino cheukhat tlukin cun ka rak harsa lo. Zeicatiah, keimah le ka far caah an neihmi vialte a siang dih i ka nu nih a kan zohkhenhnak ah a bawm zungzaltu pi le pu ka rak nei hna. Phaisa tampi rak ngei hmanh hlah sihlaw scholarship thawng in ramchung sianginn t'ha bikbik ah ca ka rak cawng kho. Ka tluk hnga ding nakin voi tampi ka raktlu nain thawht'hannak caan t'ha ka rak ngei. Tuchun kan fale nih kha bantuk caan t'ha an nei ti lo. Cucaah, anmah nakin ka van t'ha deuh ka ti nak a si. Nuhmei nun zeitlukin dah a har ti cu ka nu ah ka hmuh. Pahnih t'uanding kha amah lawng t'uan hrat cu zeitluk har in aa zuam ko hmanhah a tlamtlinlonak a tampi. Nule kuttang lawng um hrat kan ti cu a fapa keimah zongnih tuahlo ding thiltthalo tampi ka rak tuah. Ka nu nih a hruaimi kan chungkhar sining kha ka cuanh t'han tikah biakhiahnak pakhat ka ngei. Cucu, "ka nun chung ka nupi ka dawt lai i ka fanu pahnih caah bochantlak pasal t'ha ka si hrim lai" ti hi a si. Kan fale caah kan tuah khawhmi thil t'habik cu kan dawt kan zohkhenh hna le an nunnak an dirhnak foundation t'ha kan si piak hna hi a si ko.

Palhnak in a khatmi pa tlinglo ka si ti theih buin hi biahi ka chim. Hi hnu zongah palhnak tam chinchin ka tuah rih ko lai. Asinain, ka nupi le ka fale caah dawrnak lungpi, atu nakin a t'ha deuh chin lengmangmi si ka duh. Zeitluk hmanhin tlamtlinglo ko hmanh usihlaw pabik kan si bantukin t'hatdeuh chin lengmang dingin kan i zuam peng a herh. Zeicatiah, kan nah pek ka raan pek, kan rum pek kan sifah pek, kan fim pek kan hruh pek ah innchungkhar hruaitu, riannganpi khinhmi kan si. 

Pakhatnak ah kan fale nih an i tinhmi a saannak hnga kanmah nih kan i tinhmi a saan a herh hmasa. Rian t'ha na tleih ah cun a t'ha.College degree na neih ahcun a t'ha chinchin. Na innchungkhar he khua na sak  t'i mi cu a sunglawi tuk! Asinain,zarh dongh riandinh ni ah chunnitlak in TV hmai ah t'hu in Sports Center lawng zoh salam hlah. Hi kan zia ruangah fale tampi nih TV hmai ah an caan tamtuk an hmannak a si. An pa na si bantukin an kut in an tlahsianlomi an video game le an TV remote control kha cauk in na thlenpiak hna i an cazoh na bawmh lengmang hna a hau. Hlanlio bantukin tanghra awn men a za ti lo. A niam bikah college degree tal an neih a hau cang. Zeicatiah, rianttha hmuh khawhnak dingah ramchung mino he lawng si loin Tuluk,India le vawleicung mino vialte he an i cuh a hau cang. TV chungah an hmuhmi nih kan fanu khuaruahning a hrawk lo i radio in a theihmi hla pawrpok nih "sualnak tuah hi zei a poi lo" tiin kan fapa nun a hrawh sualnak hnga lo ka ven hna awk a si.Ri neilo in khua an ruah i van a tawngmi tinhmi an neih a hau. Cucaah kanmah pabik nih kan i tinhmi a saan hrimhrim a herh. Cuticun kan foundation a t'hawng lai.

Pahnihnak ah teidornak lungthin kan hmuhsak hna ding a si. Zangfahnak lawng si loin minung pakhat keden in an vawlei cuanhkhawhnak, mi theihthiamnak le teidornak kan hmuhsak hna a herh. Zuamnak in a khatmi kan chan le kan nunphung nihhin caan tampi cu nunnemnak le teidornak langhter a kan senh lomi ko a lo tawn. "Ka palh ko" ti kha zangdernak langhtertu thil ah kan ruah tawn caah kan palh sualmi zong kha pabik kan sinak nawlneihnak hmang riangmang in ka palh kan ti duh tawn lo i zangfahnak lungthin ngeilo kan hluan tawn. Asinain, kan fadawt hna nihcun an hmuh khawh. Na nupi kha t'ha tein na chawnh duhlo i a chimmi zong zeirel loin na um lio caan ah khin an umsia a rem lo. Pale tampi nih chungkhar hruaitu si loin bawi kan t'uan lengmang ko rih caah hin kan zalamtlang le sianginn ah kan fale nunzia dawh loin khua an sakmi hi khuaruahhar ding cu kan si lem lo. "Mi pakhat na thlakkhawhnak ruangah si loin na tun khawhnak thawngin mithawng na sinak a lang" tiah kan cawnpiak hna ding a si. Cucu pabik kan rian pakhat a si.

Kap khatlei ah kan cozah zong nih a ban a samh ve ding a si. Hngakchia bawmhnak vialte tawlreltu kutah vaivuan loin bawmhmi sin an phakter dih ding a si i chungkhar t'ha cu ngunkhuai(tax) kawlhning zongin a bawmh ding a si.Tahchunhnak ah,chungkhar tling tein hmunkhat ah khua a sami nih an bill kha fawi deuhin an cham khawhnak hnga Earned Income Tax Credit kha tam deuh a pek i nuva ai t'henmi caah dantatnak a pek ding a si. Nau pawimi le nau ngeika nu zohkhenhnak program zong a thawnter deuh i nau ngeihnak caah pekmi akhonhni(maternity and paternity leaves) zong a karhter deuh ding a si. Nucem le pacem nih nihlawh an sungh lo tikah phaisa kongah thinphang loin chungkhar t'ha deuhin an zohkhenh khawh lai.

Zeitluk hmanhin i zuam ko usih, kan cozah zongnih bawmhnak ban kan samh hnawh len ko hmanh sehlaw, harnak tampi kan tong t'hiam ko rih lai. Cucaah, harsatnak phunzakip lakah lung dong loin ruahchannak a ngei pengmi, lungt'hawnnak nunzia a ngeimi kan si awk a si. Ruahchannak ka ti tikah "zeithil poah amah tluangin a tluang dih t'han te ko lai" tiin hngangam in t'hut huar ko khi ka chimduhmi a si lo. Cu bantuk ruahchannak cu thathu pa ruahchannak menmen a si. Kai zuam poah ahcun hi harsatnak le thinphannak pin lei ah duhdim-nunnuamhnak nih a ka hngah ko, tiin chunglei in lungt'hawnnak a petu ruahchannak khi ka chim duhmi ruahchannak cu a si. Cucu, tuahsernak(hmuhsaknak) lawngin kan fale sinah kan pek khawhmi hna laksawng sung a si.

Nikhat cu Wiscosin town hall pakhat ah biahal-lehnak ka tuah. Biahal dingin tlangvalno pakhat a dir. College tuition kong asiloah Iraq ral kong tibantuk pawl khi a ka hal t'heu lai tiah ka zawndamh. Nemmam cu! "Na caah nunnak nih zei sullam dah a ngeih?" asiloah "na caah nunnak sullam zeidah a si?" a ka ti ko. Kai ruahlo tukmi a si caah ka let kho colh lo. Khua zaza ka hoi i tlampal kai ruah hnu ah hi tihin ka leh.

Ka rak no lio ah cun ka caah nunnak sullam cu; zeitindah ka duhmi ka hmuhkhawh lai, zei lam in dah mi ka tei khawh lai, zeitindah hi vawlei ah nuam tein khua ka sak khawh lai ti bantukin mahca lawng ruahnak a rak si. Sihmanhsehlaw, mah bantuk ka ruahnak hna cu fanu dawhte pahnih ka neih hnu in aa thleng dih. Atu ahcun ka fanu dawt pahnih hi fak tukin mirum le sifak an ithleidennak ram ah ka thih tak sual hna lai maw? Miphun thleidannak nih a cheumi ram ah an um sual maw? Nu an si ruangah pa tlu in a-khunh-azi(opportunity) an neihlonak ding ram ah ka chiata sual hna lai maw? Vawleicung pumpi lungzulh loin amah duh poahin a cawlcangh ruangah ramdang vialte nih an huatmi ram ah ka tantak sual hna lai maw? Kanmah nih a khuacaan kan hrawh cikcek ruangah a him ti lomi vawlei hna ka roktak sual hna lai ti ka phang cang. Ka nunnak sullam cu hi ka fanu dawt pahnih hi an si ko.

Kan fale caah thil t'hadeuh kan tumpiak hna i an hmuh khawhnak dingah kan si khawh tawkin kan bawmh t'ung hna lo ahcun kan nunnak nih zeite sullam a nei lai lo. Nulepa nihcun fale caah thiltha deuh ruahchan in kan t'uan,nkan i zuam i thla ka cam. "Thlichia a hrang, ruahpi a sur, sihmanhsehlaw kan inntung dirnak  lungpi, zeizong vialte thil tikhotu kan pa nih hi hmuihnak cungin niceu t'ha ah kannih a fale hi a kan hruai lai timi cu zumhnak in ka i ruahchan.Pathian nih nanmah he nan fale he thluachuahnak in pe hna seh. Kai lawm.  

Relchap te: Dear Ka Nu...